Mam, mogen we morgen naar de kerk?’
Het is een vraag waarover we vorig jaar om deze tijd onze wenkbrauwen gefronst zouden hebben. We vonden het heel gewoon om elke zondag twee keer naar de kerk te gaan. Maar de tijd dat naar de kerk gaan vanzelfsprekend was, ligt inmiddels al weer maanden achter ons. En ook al wisten we wel dat het een voorrecht was, zo ervaarden we dat zeker niet altijd. Totdat… we ineens zondag na zondag thuis zitten. Nog steeds hebben we het voorrecht dat we het Woord kunnen horen, dat de diensten doorgaan, al zitten we thuis. Maar wat missen we het om naar de kerk te gaan!

Wat missen we dan precies?

Waarom vinden we het zo erg om niet naar de kerk te kunnen?

• we missen het om de leden van onze gemeente te zien;
• we missen het om na de dienst een gesprekje te hebben met andere gemeenteleden, te vragen hoe het gaat, je verhaal te kunnen delen, even in een paar woorden iets te delen over je preek en wat het in je hart deed;
• we missen het om onze kinderen onderdeel van de gemeente te zien zijn;
• we missen het om rechtstreeks te worden aangesproken door Gods Woord in de preek;
• we missen het om samen te zingen, meegenomen te worden in het lied van de gemeente;
• we missen het gevoel van gemeenschap, het samen de Heere dienen.

In het pas verschenen boekje Leven voor de Koning schrijft Liesbeth van Klinken een zeer waardevol hoofdstuk over de zondag. Ik las daar een opmerking die voor mij misschien wel het meest uitlegt wat ik nu mis aan de zondagse eredienst:

“God aanbidden doen we samen, als gemeente. Hoe kan één beperkt en zondig mens God de eer geven die Hij waard is? Als je kind voelt dat het niet in staat is om zo voor God te staan, mag je het erop wijzen dat wij nooit in ons eentje God kunnen dienen. Dat is zelfs nooit Gods bedoeling geweest. Wij moeten samenkomen met de gemeente. Als je eigen hart zondigt en afdwaalt naar de dingen van de wereld, gaat de lofzang van de gemeente gelukkig door.”

Het gezin als kleine kerk

Jaren geleden las ik het boekje een huis voor de Heere van Matthew Henry. Hij spreekt over het gezin als een kleine gemeente (die elke dag van de week mag samenkomen). Hij legt uit waarom dat zo is en waarom het van belang is om zo naar het gezin te kijken. Hij legt ook uit hoe een gezin vorm kan geven aan gemeente-zijn: door onderwijs, gebed en tucht. En hoe actueel is dat vandaag, nu we meer dan ooit als gezin gemeente moeten (en mogen!) zijn.

Hoe kunnen we door middel van onderwijs, gebed en tucht als gezin een kleine gemeente zijn?

Het onderwijs op zondag in onze kleine gemeente thuis:

• Zorg voor rust in het gezin voordat de dienst begint. Als we op tijd klaar zijn met het ontbijt kunnen we alles pakken wat we nodig hebben en rustig klaar zitten voor de dienst begint.
• Lees het Bijbelgedeelte dat in de kerk gelezen wordt alvast een keer bij het ontbijt. Stel er een vraag bij, of leg kort de context uit. Dit helpt kinderen alvast op weg om straks naar de preek te luisteren.
• Wat wil je dat kinderen doen onder de preek? Je kunt een (Bijbelse) kleurplaat klaarleggen voor jongere kinderen. Oudere kinderen kunnen (ook) meeschrijven met de preek, bijvoorbeeld door middel van een meeschrijfboekje (vanaf vandaag ook bij Elke Dag Nieuw verkrijgbaar!). Daarover hieronder meer. Onze ervaring is dat kinderen beter kunnen luisteren als ze iets met hun handen doen dan wanneer van hen verwacht wordt dat ze helemaal stil op de bank zitten.
• Zet voor een peuter of dreumes wat speelgoed klaar waarmee niet te veel herrie gemaakt kan worden. Bij ons blijft dit een zoektocht overigens, en de diensten verlopen in aanwezigheid van onze peuter en kleuter lang niet altijd zo rustig als wij zouden willen. We kiezen er daarom regelmatig voor om de middagdienst ‘s avonds te beluisteren, als de kleintjes in bed liggen.
• Accepteer dat kinderen niet alles begrijpen van de preek. Dat is ook niet het belangrijkste doel. Wees je er bewust van dat het voor kinderen waarschijnlijk veelzeggender is hoe jij als ouder naar de preek luistert, dan dat zijzelf alles kunnen begrijpen.
• Probeer na de dienst één voorbeeld, begrip of gedachte uit de preek te nemen waarover je een gesprekje aangaat met de kinderen. Dat hoeft niet meteen na de preek (dan hebben kinderen waarschijnlijk veel behoefte aan een beetje beweging), maar kan ook bijvoorbeeld na de lunch.
• Bedenk hoe je door de weeks in alledaagse situaties en vragen kunt teruggrijpen op de preek van zondag. Je kunt ook vooruitkijken: ‘laten we zondag luisteren naar wat de Heere erover zegt als we naar de preek luisteren’.

Het gebed op zondag in onze kleine gemeente thuis:

• Neem op zondag extra tijd om te bidden. Laat de zondag een dag van gebed zijn, zeker nu we niet naar de kerk kunnen. Het moment van de dag maakt niet uit. Vraag de kinderen waarvoor ze gebed willen vragen. Deel ook zelf iets van wat er in je hart leeft en waarvoor je samen bidden wil. Bidt voor ieder gezinslid persoonlijk. Als het je kinderen helpt om iets van de heiligheid van het gebed te ervaren, kniel dan samen tijdens het zondagse gezinsgebed.
• Bidt voor de dominee, de kerkenraad en de gemeente, juist als je er niet aanwezig kunt zijn.
• Bidt en dank samen voor gemeenteleden waarvoor voorbede of dankzegging is gevraagd.
• De zondag is een goed moment om aandacht te geven aan het leren bidden. Bij het middageten bidt altijd één van onze kinderen in eigen woorden met het gezin.
• Een ander aspect van bidden: zing! Terwijl in de kerk nauwelijks gezongen mag worden, kan het thuis uit volle borst. Zing mee tijdens de dienst, maar zing ook zoveel mogelijk daarbuiten. Het is een goed gebruik om de zondag te beginnen en te eindigen met een lied. Een zondags zanghalfuurtje met muziekinstrumenten is in veel gezinnen al een gewoonte. Laten we juist in deze tijd zoveel mogelijk zingen.

De tucht op zondag in onze kleine gemeente thuis:

• Tucht is een woord met een onprettige klank en van de drie pijlers van een gemeente ook de meest bekende. Toch is het een liefdevol begrip. Het betekent dat we geliefden die dwalen niet willen laten doorgaan in de zonde, maar willen terugbrengen.
• Laat de nadruk voor de zondag liggen op alles wat mág en de vreugde om te mogen rusten en opladen en samen te zijn en niet op alles wat niét mag op zondag. Maak van de zondag geen dag die anders is door alle extra regels, maar een dag die anders is door de vreugde die er ervaren wordt.
• Probeer niet te veel te corrigeren tijdens de dienst, tenzij je ziet dat een kind moedwillig ongehoorzaam is. Probeer anders te volstaan met een vriendelijke herinnering met een knipoog vanuit mededogen. Bedenk dat 1,5 uur stilzitten voor veel kinderen best een opgave is.
• Bij tucht hoort ook het belijden van schuld. Er zijn gezinnen die op zondag een moment nemen om te benoemen wat verkeerd ging in de afgelopen week en elkaar om vergeving te vragen (bijvoorbeeld tegelijk met het gezinsgebed). Benoem hoe we de genade van de Heere Jezus nodig hebben en dank de Heere dat Hij Zijn Zoon heeft willen geven aan het kruis van Golgotha.
• Net als op alle andere dagen van de week is het onze taak als ouders om onze kinderen gehoorzaamheid aan te leren. Niet omdat wij graag een relaxte rustdag met een boek op de bank willen, maar omdat de Heere dat van ons vraagt in het vijfde gebod. Willem Teelinck schrijft: ‘de gehoorzaamheid van kinderen aan hun ouders is door de Heere bedacht als een leerschool voor hun gehoorzaamheid aan de Heere’. Dat zet mijn opvoeden in een ander licht!
• Durf elkaar aan te spreken als je ziet dat de ander verkeerde keuzes maakt, ook wat betreft tijdsbesteding of bijvoorbeeld mediagebruik op zondag. Je bent als man en vrouw aan elkaar gegeven om elkaar te helpen, ook hierin. We ervaren allemaal de trekkracht van de wereld, maar als het goed is verlangen we ook naar de rust in Hem waarvan we op zondag iets mogen voorproeven. En mogen je kinderen je aanspreken op wat je doet?

Zoek gemeenschap

Wat een zegen om deel van een gezin te mogen zijn in deze tijd! En toch kan het wat eenzaam zijn om zoveel zondagen alleen als gezin door te brengen. Wij mensen zijn geschapen voor gemeenschap in de gemeente. Hoe zou dat zijn voor mensen die alleen wonen? Laten we gastvrij zijn en juist op zondagen onze deur openzetten voor anderen. Al zijn het één of twee vaste mensen, of één ander gezin met wie je samenkomt. Het is voor onszelf en onze kinderen een zegen om te mogen ervaren dat we deel uitmaken van een groter geheel, ook op 1,5 meter afstand. En we mogen zo zelf een zegen zijn voor anderen.

Meeschrijfboekje

Een paar jaar geleden schreef ik eens over kinderen mee naar de kerk nemen. Ik maakte toen een kerkboekje. Dat boekje is veel gedownload en ook in ons eigen gezin gebruikt. Nadeel van het boekje was dat je het voor elke zondag opnieuw moest printen. Het was gemaakt voor wat jongere kinderen, die nog niet (veel) kunnen meeschrijven. Inmiddels kan onze oudste dochter van 9 bijna de hele preek meeschrijven en ook onze 8-jarige oefent daarmee. Het is voor hen heel fijn om een meeschrijfboekje te hebben dat hen helpt om de structuur van de kerkdienst te volgen (juist ook thuis).

Ik was er dan ook heel blij mee toen een lezeres van Elke Dag Nieuw mij enkele maanden geleden een meeschrijfboekje toestuurde dat zij heeft ontwikkeld. Inmiddels zijn deze meeschrijfboekjes ook voor jou verkrijgbaar via de Elke Dag Nieuw webshop. Je vindt de meeschrijfboekjes hier. Onze dochters hebben ze inmiddels al in gebruik. Het helpt hen om hun aandacht op de preek te richten en niet voortdurend af te dwalen tijdens de dienst. Daarbij merken we dat het voor de rust in het gezin beter is als de kinderen iets te doen te hebben tijdens de dienst. En op deze manier is dat iets nuttigs!

Ook bij Evangeliestek kwam een nieuw meeschrijfboekje uit. Zij hebben ze in twee varianten, voor kinderen die kunnen lezen & schrijven en voor jongere kinderen.

De erfenis van zondag

Wat wil je het liefst aan je kinderen leren over de zondag? Wat wil je dat ze zich over deze zondagen thuis herinneren als ze later groot geworden zijn? Laten we op zondag vooral bewonderen en aanbidden Wie God is en wat Hij gedaan heeft in Zijn Zoon, de Heere Jezus Christus. Laten we niet alleen genieten van de aardse rust op zondag, maar vooral verlangend uitzien naar de eeuwige rust. Met het gebed of de Heere Zelf dat verlangen wil bewerken en onze kinderen dat wil laten zien en wil laten mee-verlangen.

Elke zondag mag je nieuwe kracht opdoen voor de opvoeding van je kinderen (…) Wanneer wij ons aan Jezus Christus vasthouden, is die vreugde de bodem van ons bestaan, onafhankelijk van de omstandigheden en stress die soms juist op zondag kunnen spelen. Zing het maar, samen met je kinderen:

Houd ons gemoed voor U bereid,
opdat het blij Uw komst verbeidt,
daar ‘t in een stil vertrouwen leeft
dat Gij ons onze schuld vergeeft.

Citaat uit Leven voor de Koning, hoofdstuk 5