Thuisonderwijs: Tips van Twee Moeders met Ervaring

En dan ineens is het zover: de scholen sluiten. Voor veel ouders én kinderen zijn het spannende tijden. Hoe zal het gaan met alle kinderen de hele dag thuis? Hoe gaan we de dagen indelen? Hoe maken we de dagen nuttig én gezellig? Hoe krijgen we het schoolwerk klaar?

Er zijn moeders die om verschillende redenen altijd al thuisonderwijs geven aan hun kinderen. Ik vroeg twee van deze moeders om hun ervaringen met ons te delen. Ze hebben allerlei goede ideeën die ons goed van pas kunnen komen!

Even voorstellen:

Geertje: Ik ben getrouwd met Geert en samen hebben wij drie kinderen. Madeleine van 7 jaar, Daniël van 4 jaar en David van 1 jaar. Wij geven onze kinderen thuisonderwijs. Hopelijk helpt het jou om je een klein inkijkje geven over hoe dat er bij ons uitziet.

Ellen (mijn oudste zus): De afgelopen vijf jaar hebben wij thuisonderwijs gegeven aan onze drie kinderen. We woonden in het buitenland en onze kinderen hebben eerst op een internationale school gezeten, maar om verschillende redenen hebben we destijds besloten met thuisonderwijs te beginnen. Onze oudste dochter was toen 13, ging naar de 2^e van de middelbare school, onze zoon ging naar groep 8 en onze jongste dochter ging naar groep 5.

Wat doe je op een doorsnee thuisonderwijs-dag?

Ellen: Regelmaat en structuur is belangrijk. Begin elke dag op ongeveer dezelfde tijd met opstaan/ontbijt, net zoals wanneer het een gewone schooldag is (hoewel het nu best iets later mag zijn als je kinderen ’s morgens nog slapen).  Hou vaste tijden aan voor pauzes: een snackmoment in de morgen en in de middag, het middageten en avondeten.

Geertje: Als Geert naar zijn werk gaat staan we tegelijk op, iets voor 5 uur. Geert gaat dan rond 5:15 uur naar zijn werk. Om half 8 mag Daniël van zijn kamer af, dus het moment er tussen is voor mij heel belangrijk. Ik begin mijn dag met stille tijd met God. Hij is het die elke dag weer helpen kan en wil. Daarna probeer ik alle huishoudelijke klusjes die op dat tijdstip mogelijk zijn alvast te doen. Ook bereid ik dan de lesjes voor die dag, als ik dat nog niet de avond ervoor gedaan had.

Ellen: Wij hebben altijd het afsluiten van het ontbijt als gezamenlijk ‘Bijbel moment’ gebruikt, je zit dan samen en niemand is nog begonnen met eigen werk. Als we klaar waren met eten, ruimden we de tafel af en kwam hun schrift erbij. We lazen een stukje uit de Bijbel samen (kinderen die kunnen lezen, kunnen ook een stukje hardop lezen) en bespraken dat. Stel eenvoudige vragen: wat valt je op? Wat zegt dit gedeelte over God? Over de mens? Wat kunnen we ervan leren? Hoe kunnen we dit met anderen delen? Help je kinderen om er wat aantekeningen van te maken. Als je kinderen nog erg jong zijn, kun je een verhaal uit de kinderbijbel voorlezen of zelf vertellen.

Je kunt samen zingen, een tekst opzeggen die je wilt leren (laat hen die ook opschrijven in hun schrift) en vragen hoe ze tegen de dag aankijken, of ze gehoord hebben van dingen waar ze voor willen bidden en dan samen bidden en danken voor het eten. Juist omdat er nu geen haast is om naar school te gaan, kun je hier tijd voor nemen. Bedenk dat jonge kinderen niet veel langer dan 20 minuten op hun stoel kunnen blijven zitten. Wellicht kun je met oudere kinderen na het middageten nog even doorpraten, of nadat je de jongste(n) van tafel hebt laten gaan om te spelen.

Geertje: We beginnen de dag samen om 8 uur met het ontbijt, Gods Woord, zingen en gebed. We leren elke week de bijbeltekst waar onze dominee zondagmorgen over gepreekt heeft en een psalm die tijdens die dienst werd gezongen. Dit geeft een waardevolle overdenking van de kerkdienst waar de week mee begonnen is. Na het eten heeft iedereen zijn taak bij het afruimen van de tafel en het uit- en inpakken van de vaatwasser. Daarna gaan de kinderen meestal spelen en maak ik m’n huishoudelijke klusjes af. Als ik hier niet aan toekom parkeer ik het tot de middag. Daarna laten we met z’n allen de hond uit. Soms lopen we een kleine ronde, en soms gaan we naar het nabijgelegen bos.

Ellen: Toen we net begonnen had ik een rooster gemaakt, waarin de vakken en andere dingen die we deden per 20 min of half uur gepland waren. Dit vonden we allemaal heel vervelend, want vaak was je dan nog net niet klaar met iets en het ene kind wil zich strikt aan de tijd houden, het andere wil even die laatste paar sommen afmaken voor ze taal gaat doen. Daarom heb ik de volgorde van vakken/activiteiten gepland met een indicatie hoe lang ze er mee bezig kunnen zijn en zijn alleen de pauzes op vaste tijden. Voor kinderen die zelf kunnen lezen en schrijven kun je dit uitschrijven op een vel papier en kunnen ze aftekenen wat ze gedaan hebben.

Geertje: Rond 10 uur drinken we koffie en gaan daarna meteen door met lesjes. Madeleine en Daniël krijgen altijd eerst een schrijfwerkje. Daar kunnen ze zelfstandig mee aan de slag, zodat ik David naar bed kan brengen.

Terwijl Madeleine zich moet concentreren op haar vakken kan Daniël vrij gaan spelen of hij mag iets uit de oefendoos kiezen zodat hij rustig aan tafel kan werken. Ik houd me ondertussen bezig met Madeleine. Als ik haar aan het werk heb gezet, doe ik de strijk , schrijf ik mijn eigen planning voor die week of doe dingen waarbij ik aan tafel kan zitten. Doordat ik haar elke dag één op één aandacht geef met de lesstof gaan we er snel en efficiënt doorheen. Als alle lesjes gedaan zijn mogen ze als er nog tijd is spelen tot het middageten.

We proberen alle lesjes in de ochtend te doen. De middag gebruiken we voor extra lesjes bijvoorbeeld het lichaam, geschiedenis, aardrijkskunde. Meestal vraag ik aan ze: ‘Wat zou jij graag willen weten over je lichaam?’ Als dat bijvoorbeeld de hersenen zijn gaan we uitzoeken hoe het in elkaar zit, wat je er mee kan en allerlei leuke interessante weetjes erover. We maken een knutselwerkje/ kleurplaat over het onderwerp en hangen die op. Normaal gesproken kunnen we daar een museum over bezoeken maar helaas is dat nu anders. We hebben niet elke middag extra lesjes. We zijn vrij om daarin zelf te kiezen. Als onze koekpot bijvoorbeeld leeg is, is het tijd om koekjes te bakken. De kinderen vinden dit elke keer weer leuk en het is ook een fijne tijdsbesteding.

Ellen: Het is natuurlijk leuk om af en toe wat met anderen te doen. De scholen zullen voornamelijk werk geven voor de vakken zoals taal en rekenen. Misschien is er een moeder die heel muzikaal is en graag met een groepje kinderen een poosje muziek maakt, zingt, enz. Een ander is wellicht heel creatief en vindt het leuk een handvaardigheidswerkje voor te bereiden en met een groepje te maken en zo kun je van alles bedenken. Natuurlijk moeten groepjes nu klein blijven en geldt overal de regel: verkouden, koorts of keelpijn: thuis blijven en contact mijden.

Een tochtje naar de hei of het bos is ook nog leuker als er meer gezinnen gaan en ook daar kun je net wat meer van maken door er een spel te doen, een lijstje voorwerpen mee te geven die ze moeten zoeken etc.

En laten we niet vergeten om leuke dingen die we doen te delen, om ook anderen op ideeën te brengen.

Geertje: Na de koffietijd ’s middags hebben ze een lui moment. Dan zet ik bijvoorbeeld een luisterverhaal aan. Wij hebben een jaarabonnement op luisterplatform. Voor €36,- per jaar kun je onbeperkt christelijke verhalen luisteren voor jong en oud. Terwijl de kinderen een verhaal luisteren bereid ik het eten voor de avond voor. David gaan dan zijn middagslaapje doen. Daarna hebben we nog tijd om met elkaar een spelletje te doen, in de tuin te spelen of gewoon lekker aan tafel te kleuren.

Ellen: Beslis (samen met je man) hoe je met ‘screen time’ – het gebruik van computers, tablets of telefoons omgaat. Hoeveel tijd mag elk kind per dag en welke activiteiten. Er zijn veel educatieve spelletjes en andere leeractiviteiten die heel zinvol zijn. Sommige kinderen mogen wellicht altijd al een poosje spelletjes doen. Ieder gezin maakt hier eigen keuzes in. Je kunt nooit te vroeg zijn met een filter op al je apparaten! Het is echt ongelooflijk hoeveel narigheid heel jonge kinderen anders al onder ogen krijgen, in ongewenste reclame of doordat ze op iets klikken wat niet zou moeten.

Geertje: In de avond evalueren Geert en ik de dag. Dit is heel belangrijk voor me omdat Geert de kinderen ook goed kent. En als je tegen dingen aanloopt waar je zelf even geen zicht op heb, kan het heel helpend zijn om daar over te praten. Meestal volgen de oplossingen dan vanzelf.

Hoe beloon je kinderen voor hun werk?

Ellen: Als de kinderen wat ouder zijn dan kun je hen een stukje zelfstandigheid geven, waarbij ze aftekenen wat klaar is. Een kleine beloning in de vorm van een sticker, waarbij ze bij een x aantal stickers een leuke activiteit mogen kiezen, werkt altijd heel motiverend. Je kunt hier echter ook mee wachten en eerst eens kijken hoe het gaat. Dan heb je zoiets nog achter de hand als het nieuwtje eraf is en de interesse verdwijnt.

Geertje: Als de kinderen netjes schrijven krijgen ze een sticker. Doen ze niet hun best of kladderen ze maar wat, dan helaas niet. En ze doen graag hun best, want als ze 5 stickers hebben mogen ze met een gekleurde pen schrijven. Ze zijn elke dag weer heel trots als ze aan papa mogen laten zien wat ze hebben gedaan.

Het gebeurt weleens dat de kinderen geen zin hebben. Meestal is een gesprek dan wel verhelderend om erachter te komen waarom ze geen zin hebben. Ik leg ze dan uit dat God ons talenten gegeven heeft en dat we die moeten gebruiken. Als er echt iets aan de hand is kunnen we de hele planning van die dag omgooien, maar anders gaan we er gewoon tegenaan. Ik merk ook aan de kinderen als we een productieve ochtend hadden dat ze de rest van de dag in hun element zijn.

Hoe begeleid je tegelijk je ‘schoolkinderen’ als je ook een baby of een peuter hebt?

Geertje: Wij plannen het maken van de lesjes momenteel grotendeels tijdens het ochtendslaapje van David. Meestal word David aan het einde van de ochtend wakker en speelt dan in de box. Het gebeurt weleens dat hij zijn ochtendslaapje voor koffietijd doet, dat betekend dat hij erbij is als we lesjes doen. Gelukkig is David een hele gemakkelijke baby en speelt dan rustig in de box. Mocht dit niet willen, is hij in de kinderstoel aan de keukentafel ook tevreden met een soepstengel en het toekijken naar zijn zus en broer. Omdat het ritme van de jongste steeds anders wordt, verandert ook de planning van de andere kinderen. Ik plan daarom niet langer dan drie weken vooruit.

Hoe vind je als moeder rustmomenten voor jezelf?

Geertje: Ik haal veel voldoening uit het moeder zijn. Als de kinderen fijn spelen haak ik graag. David krijgt nog drie keer op een dag borstvoeding. Dit zijn voor mij hele waardevolle momenten om even één op één aandacht voor hem te hebben. Ik ben dankbaar voor de taak die God me gegeven heeft. En heel eerlijk gezegd denk ik dat tijd voor mezelf al snel uitdraait op tijd voor onnodige dingen. We leven tot de eer van Zijn Naam, en niet tot de eer van ons zelf.

Ellen: Ik zal het maar eerlijk zeggen: dat is voor mij altijd het moeilijkst geweest. Als je niet druk bent met de kinderen, ligt het huishouden er nog… er is altijd wat te doen. Ben je een keer snel klaar, dan heb je tijd om iets voor de volgende dag voor te bereiden en zo is het makkelijk om maar door te draven. Dus probeer te kijken hoe je met je man toch kunt zorgen voor momenten van rust. Als er een baby of peuter is, kan dat wellicht de tijd zijn dat deze een middagdutje doet. Oudere kinderen kunnen dan rustig op hun kamer werken. Misschien niet een uur, maar een half uurtje kan meestal best. En plan niet veel op de avonden, zodat je dan ook echt rust kunt nemen en op tijd naar bed kunt. Plan ook iets leuks met een vriendin buitenshuis om er even uit te zijn. En misschien kun je met vriendinnen ook gewoon afspreken om elkaar te helpen die rustmomenten te vinden, door op elkaars kinderen te passen.

Op welke momenten doe je je huishouden?

Geertje: ‘s Morgens voor de kinderen wakker worden begin ik. Tussen het ontbijt en koffietijd doe ik ook veel. Als ik in de ochtend nog niet klaar was met m’n ‘to do list’, maak ik dat nu af terwijl de kinderen binnen of buiten spelen. Het gebeurt heel regelmatig dat ze me willen helpen. Daar investeer ik graag tijd in. Want als ze zelf willen helpen en het dan ook goed leren, heb ik er later dubbel profijt van.

Om overzicht te creëren heb ik mijn huishouden in drie weken verdeeld. Op woensdag bijvoorbeeld is mijn badkamer aan de beurt. Als ik die elke week uitgebreid doe is dat behoorlijk tijdrovend. Elke week maak ik de basis (alle oppervlakten die je ziet) schoon. In week 1 doe ik het gedeelte van het bad uitgebreid. In week 2 zeem ik het raam en stof ik de lamellen en in week 3 doe ik de badmeubels aan de binnenkant. Zo blijft het huis schoon en heb ik niet het gevoel dat het werk me boven het hoofd groeit.

Hoeveel ben je buiten? Wat doe je dan?

Geertje: In het voorjaar en in de zomer leven we voornamelijk buiten. Zodra het weer het toelaat doen we onze lesjes ook buiten. En als er een moment is van vrij spelen gaan ze ook graag naar buiten. De kinderen hebben in de tuin een zandbak met een werkbank. Ze hebben daar oude zeefjes, stampers, gardes en melkopschuimer uit mijn keuken of van de kringloop en ze zijn daar echt uren zoet mee.

Hoe is het om thuisonderwijs te geven?

Ellen: Als ik terugdenk, komt veel van de afgelopen vijf jaar weer terug en raak ik weer helemaal enthousiast voor thuisonderwijs. Het heeft zoveel mooie kanten! Probeer het maar eens, ervaar het en laat horen wat je ervaringen zijn.

Natuurlijk komen ook al die lastige dingen weer terug. De conflicten, de dagen dat het helemaal niet ging, dat we maar de helft van het lijstje klaarkregen, dat we ruzie maakten, dat er geen motivatie was, dat andere dingen voorrang moesten krijgen…maar ook hoe we daar samen doorheen werkten en hoeveel we ook daarvan geleerd hebben. Sorry zeggen, vergeving vragen, onze fouten onder ogen zien en weer een nieuwe start maken, het zijn allemaal vaardigheden die we in ons leven nodig hebben. We hebben zoveel samen meegemaakt, dat geeft een band, die heel bijzonder is.

Geertje: Er is op dit moment veel gaande in de wereld. Daar willen we onze kinderen niet vreemd van houden. Daarom praten we er veel over en af en toe kijken we het nieuws terug. Het is een waardevol onderwerp om ze te vertellen dat we hier de hand van God in mogen zien. En hoe nodig is het om voorbereid te zijn. Zeker in een tijd dat onze maatschappij stil ligt wat nog nooit eerder zo gebeurde, zouden we onze tijd nuttig moeten besteden. Daar hebben we juist door het onderwijs in het gezin veel tijd voor.

Ellen: Zie dit als een mogelijkheid om met je kind(eren) bezig te zijn op een heel nieuwe manier, waardoor je hen beter leert kennen. Zelfs de conflicten en ruzietjes leren ons allemaal veel.

Misschien zie je er als een berg tegenop, omdat dit je helemaal niet ligt, omdat je een druk gezin hebt, jonge kinderen, kinderen met gedragsproblemen….misschien moet je tussen alles door ook zelf nog thuiswerken en dan ligt er nog een berg was na het weekend en is de kamer een puinhoop… We zitten allemaal in een situatie die niemand echt voorzien had en waar niemand nu meer wat aan kan doen. Maar we hebben een God in de hemel die Koning is over deze aarde, Die alles weet wat er gebeurt en alles ziet wat er in jouw hart leeft, ook de dingen die je misschien helemaal niet hardop durft uit te spreken. En indien iemand van u wijsheid ontbreekt, dat hij ze van God begere, Die een iegelijk mildelijk geeft, en niet verwijt; en zij zal hem gegeven worden (Jakobus 1:5).

Dit artikel werd geschreven door Ellen en Geertje en door Elise samengevoegd. Later deze week komt er nog een vervolg!