Volledig van slag door het geluid van een grasmaaier, de stukjes in de pindakaas pot, een kriebelend labeltje in een trui of super druk na het eten van een zakje snoep? Is je kind extra gevoelig voor prikkels als geluid, licht, geuren en smaken? Kan je kind sfeer en stemmingen van anderen heel goed aanvoelen en snel geraakt zijn? Dan is je kind misschien wel heel gevoelig. Uit onderzoek blijkt bijna 1 op de 5 kinderen hoogsensitief (HSP) te zijn. Het is belangrijk om je hier als ouder van bewust te zijn.
Intense belevingswereld
Hoog sensitiviteit is een aangeboren karaktereigenschap en geen stoornis. Een eigenschap die voor bijzondere kwaliteiten, maar ook voor beperkingen zorgt. Bij een hoogsensitief kind zijn meer en andere hersengebieden actief en is het zenuwstelsel gevoeliger. Daardoor neemt je kind niet alleen meer informatie op, maar verwerkt hij lichamelijke en emotionele prikkels ook op een intensere manier. Als je kind hooggevoelig is, neemt hij meer dan gemiddeld in zijn omgeving waar en komt alles wat er om hen heen gebeurt ongefilterd bij je kind binnen. Zelfs het zachtste geluid en de meest subtiele geur merkt hij op. Het verwerken van en reflecteren op al die prikkels kost veel tijd en energie. Ook kan dit voor stress en angst zorgen. Het opvoeden van een hooggevoelig kind kan daarom dan ook best een uitdaging zijn. Belangrijk is dat je snapt wat je hooggevoelige kind voelt en ervaart, zodat je daar als ouder bewust op kunt inspelen. Er zitten ook hele mooie kanten aan deze karaktereigenschap. Zo zijn er veel hoogsensitieve kinderen die erg creatief zijn. Ze hebben veel oog voor detail en een groot hart voor de wereld om hen heen. Ze maken vaak makkelijk vrienden omdat ze sociaal en empathisch zijn.
Extra voelsprieten
Emoties voelt een hooggevoelig kind enorm goed aan. Als je bijvoorbeeld iets vraagt aan een hoogsensitief kind dan hoort hij niet alleen je vraag, maar ook de toon en volume van je stem, ziet hij je gezichtsuitdrukking daarbij, voelt het jouw emoties. Kleine dingen kunnen daardoor een grote impact hebben. De meester of juf die even geprikkeld reageert of een geïrriteerde opmerking maakt, daar kan je kind helemaal van slag van zijn. Reacties die in onze ogen wat overdreven zijn, hebben alles te maken met hun prikkelgevoeligheid. Een broek die niet fijn zit, een trui die kriebelt, de tandpasta die geen lekkere smaak heeft, de sirene die zo hard is dat ze hun handen voor hun oren houden. Je kind kan aan de andere kant ook geweldig genieten, juist ook van kleine dingen. Gezelligheid in huis, kaarsjes aan, muziek op de achtergrond, zelfgemaakt taart of koekjes. Je kind van genieten van top tot teen, omdat het ook dicht bij zijn positieve emoties staat zoals blijdschap en geluk.
Praktische handreikingen:
- Een hoogsensitief kind heeft het niet altijd makkelijk. Hij neemt zijn gevoeligheid vierentwintig uur per dag mee. ’s Avonds in bed passeert vaak de hele dag nog de revue en ‘s nachts dromen ze sommige hooggevoelige kinderen veel. Het is belangrijk om voldoende oog te houden voor het feit dat je kind er ook niets aan kan doen dat hij hooggevoelig is en hij zich écht niet wil aanstellen of bewust moeilijk wil doen. Je kind kan zich hierin niet veranderen. Het is onderdeel van zijn persoonlijkheid. Wees je als ouder heel bewust dat je kind de ruimte voelt om vol-le-dig zichzelf te mogen zijn. Daardoor zal je kind zelfacceptatie en waardering ontwikkelen. Ook op het gebied van zijn hooggevoeligheid;
- Een hooggevoelig kind kan snel overprikkeld zijn. Naar school gaan is bijvoorbeeld een immense opgave. Er zijn de hele dag door ontzettend veel prikkels, ze willen een goede indruk maken op hun leerkracht en vrienden en hebben weinig rust en tijd om alleen te zijn. Ze stapelen emoties op, vaak tot het moment dat ze in een veilige omgeving zijn. Meestal laten ze hier dan de bom ontploffen. Wanneer je kind overprikkeld is (bijvoorbeeld heel boos of heel verdrietig) laat hem dan 15 minuten tot rust komen. Laat je kind tijdens dit ‘rustmoment’ doen waar het zin in heeft. Dat kan bijvoorbeeld een boek lezen zijn, buiten spelen of gewoon even ontprikkelen op de slaapkamer;
- Alles komt bij je kind binnen. Ook heftige dingen die bijvoorbeeld vanuit een Bijbelverhaal of preek binnenkomen in het hooggevoelige brein van je kind. Je kind kan hier echt uit z’n doen van zijn. Het kan ook diepzinnige vragen stellen over geloof, toekomst, eeuwigheid en sterven. Ga hier serieus op in. Probeer wel af te dalen naar kinderlijk niveau als je hierover het gesprek aangaat;
- Meer dan gemiddeld hebben hooggevoelige kinderen behoefte aan veiligheid, orde, structuur en duidelijkheid. Ze kunnen moeite hebben met veranderingen. Onder andere doordat ze ook diep nadenken over situaties. Wat wordt er van mij verwacht? Zou ik dit wel kunnen? Waar moet ik zitten? Zou alles duidelijk voor me zijn? Dit kan de nodige stress geven. Daarom is het belangrijk om altijd goed door te vragen. Stel open vragen. Waar zit je mee? Hoe kunnen we dit samen voor jou oplossen? Wees je als ouder bewust dat je kind vol emotie en gevoelens zit. Geef hier voldoende ruimte voor;
- Het opvoeden van je hooggevoelige kind kost de nodige energie. Je kind vraagt veel van jou waardoor je batterij ook sneller leeg is. Zorg dus zelf ook voor genoeg ontspanning. Als jij niet lekker in je vel zit, voelt je kind dit direct en zal dit in zijn/haar gedrag spiegelen. Breng je zorgen bij de Heere. Hij is de Schepper! De Heere heeft mij een kind gegeven met deze bijzondere eigenschap. Zeg tegen je kind dat hij ook altijd zelf mag bidden! De Heere wil rust geven, aan jou en je kind. Christus is de grote Rustaanbrenger! En Hij zegt het: ‘Laat de kinderkens tot Mij komen en verhindert hen niet; want derzulken is het Koninkrijk Gods’ (Markus 10:14).
Bij onze dochter is door verschillende deskundigen aangegeven dat zij hoogsensitief is. Een deel van de kenmerken herken ik in haar. Waar we in periodes tegen aan lopen is dat zij dingen vanuit haar perspectief bekijkt, en dan -zo lijkt- de belevingswereld van jongeren om haar heen niet herkent. Er valt dan iets voor, je spreekt haar aan op haar gedrag en ze kijkt je aan alsof ze water ziet branden. Na een paar weken ebt dat weer weg en lijkt ze weer altijd ‘aan’ te staan. Komt dat vaker voor bij hsp of speelt er mogelijk nog iets anders een rol?
Dag Maritha, bedankt voor je reactie. Je schetst in het kort iets waar jullie bij jullie dochter tegenaan lopen. Er kunnen meerdere dingen een rol meespelen. Hooggevoeligheid kan gepaard gaan met moeite met ouderlijk gezag en een groot rechtvaardigheidsgevoel (soms ook in combinatie met een hogere intelligentie als gemiddeld). Vanuit dit oogpunt bekeken zou zij moeite kunnen hebben als jullie haar aanspreken op haar gedrag. Daarnaast zou het passend kunnen zijn bij haar leeftijd als ze nog in de puberteit zit. Je bent dan toch nog volop in ontwikkeling. Soms zie je dan ook dat de eerste reactie afwerend/onverschillig kan zijn, maar later lijkt het toch te ‘landen’. Er kan ook mogelijk disbalans zijn tussen cognitief functioneren en sociaal-emotioneel (die zie je ook regelmatig bij HSP-ers). Als laatste kan het zeker mogelijk zijn dat er nog meer een rol speelt. Mochten jullie hier tegen aan blijven lopen zou mogelijk diagnostisch onderzoek een meerwaarde kunnen hebben. Dan kan je helemaal in kaart krijgen wat er allemaal een rol meespeelt. Je ziet dit namelijk ook bijvoorbeeld bij kinderen met autisme, maar er zijn ook veel misdiagnoses rondom autisme, terwijl het juist gaat om hooggevoeligheid. Dit vraagt de nodige zorgvuldigheid bij professionals, zeker omdat hooggevoeligheid niet in de DSM (diagnoses) is opgenomen (tot nog toe).
Goed dat hier aandacht voor is. Kunnen jullie ook iets schrijven over moeders met hsp (en evt combi met hsp kinderen)? De drukte van het gezin, hoe ga je daarmee om?
Dag! Mijn moeder, onze dochter en ik hebben kenmerken. Wat belangrijk voor ons is, is de goede prioriteiten stellen samen met de Heer en mijn man. Zodat je de energie kunt doseren. Kijken wat haalbaar is voor ieder. (En daarin nooit gaan vergelijken met enig ander gezin.) We probeerden bijv. lange tijd slechts een onderneming/uitje/activiteit per weekend te plannen.
Dag Emma, dit vind ik een hele goede tip voor een andere blog. Dan juist gericht vanuit onze moederrol. Ik neem deze mee voor in de komende tijd.
Heel herkenbaar. Mijn dochter is ook heel gevoelig. Daarnaast is ze ook een persoon die wel heel graag ook juist prikkels opzoekt, waardoor ze s avonds vaak extra overprikkeld is. Deze kant kunnen hooggevoelige kinderen ook hebben. Het is daardoor steeds erg zoeken is naar de juiste balans tussen begrenzen en ruimte geven.
Dag Gerda,
Dank je voor je reactie. Weet je dat HSP in combinatie kan zijn/gaan met HSS (high sensation seeker)? Niet iedere HSP-er heeft dit in combinatie met HSS, maar die zijn er wel.
Zie bijvoorbeeld deze link voor wat verdere interessante informatie: https://hspcoachmaaike.nl/hsp-kenmerken-hss-high-sensation-seeker/
Dank voor deze link. Ik herken onze zoon van 4 er op allerlei vlakken in. Wij lopen er met hem onder andere tegenaan dat hij niet mee wil naar de kerk omdat hij het orgel en het zingen te hard vindt. De eerste keer heeft hij letterlijk met z’n handen voor zijn oren gezeten en nu wil hij niet meer mee.